Klasa średnia w Polsce 2024: co to jest [definicja] i zarobki

Klasa średnia to bardzo szerokie i mało precyzyjne pojęcie. Z drugiej strony wiele osób używa go intuicyjnie, nie zastanawiając się, co to tak naprawdę znaczy. Przynależność klasowa jest też często wykorzystywana w debacie publicznej. 

Co wyróżnia klasę średnią w Polsce i na świecie? Dlaczego tak trudno zdefiniować to pojęcie, skoro coraz częściej mówi się o podziałach klasowych? W tym artykule poznasz historię tego terminu oraz próbę zrozumienia jego współczesnego znaczenia.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Czym jest klasa średnia? Definicja i historia pojęcia

Klasy społeczne we współczesnym rozumieniu zaczęły formować się wraz z rozwojem nowoczesnych społeczeństw. Dlatego, żeby zrozumieć, czym jest klasa średnia, musimy cofnąć się w czasie. A konkretnie do XVIII i XIX w.

Prawdopodobnie pierwszy raz terminu klasa średnia użył James Bradshaw, obecnie zapomniany irlandzki pisarz. Później, w XIX-wiecznej socjologii pojęcie służyło do określania osób pomiędzy proletariatem a burżuazją (czyli wytwarzającymi środki produkcji i właścicielami środków produkcji).

W 1913 r. irlandzki statystyk Thomas Henry Stevenson wykorzystywał pojęcie klasy społecznej w badaniach populacji Wielkiej Brytanii. Według niego społeczeństwo dzieliło się na klasy wyższą, średnią i pracującą, w zależności od dochodów i profesji. 

To zaledwie ułamek historii pojęcia klasy średniej. Jest jednak istotny, bo dzięki niemu możemy zobaczyć, jak rozwijały się kryteria podziałów klasowych. Te skomplikowały się znacznie wraz ze zmianami gospodarczymi — odejściem od dominującej roli przemysłu na rzecz usług — w krajach zachodniej Europy i Stanów zjednoczonych.

2. Współczesna klasa średnia 

Wraz z rosnącymi na świecie nierównościami ekonomicznymi, w debacie publicznej coraz częściej mówi się o podziałach klasowych. Jednak kryteria przynależności do klas społecznych wcale nie są precyzyjne i jednoznaczne.

Oczywiście możemy postawić na intuicyjne rozumienie klasy średniej. To po prostu osoby, które znajdują się pośrodku drabiny społecznej — zarówno pod względem zarobków, jak i kapitału kulturowego i społecznego.

Klasa średnia — zarobki

Najczęściej mówi się po prostu o kryterium dochodowym — ale i to pozostaje dyskusyjne. Według klasyfikacji OECD (Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) do klasy średniej należą gospodarstwa domowe, w których dochód na głowę wynosi od 75% do 200% mediany zarobków w danym kraju.

Według danych GUS w Polsce mediana zarobków wynosi 4702,66 zł brutto, czyli 3403 zł netto (na rękę). A zatem zgodnie z klasyfikacją OECD w Polsce klasa średnia to osoby, które zarabiają od 3526,50 zł brutto (odrobinę więcej niż minimalna krajowa w 2022 r.) do 9404 zł brutto. 

Polski Instytut Ekonomiczny w swojej analizie przyjął za kryterium dochodowe podziału klasowego wskaźnik EHDI (Equivalised Household Disposable Income), czyli dochód gospodarstwa domowego, podzielony przez pierwiastek z liczby jego członków. 

Klasa średnia według tego ujęcia to osoby, których EHDI wynosi od 67 do 200% mediany zarobków, czyli od 2564 zł do 5774 zł. Z takiej analizy wynika, że w przedziale wiekowym od 24 do 64 lat do klasy średniej należy 54% Polaków. 

Klasa średnia — inne kryteria

Jak wiele pojęć z pogranicza ekonomii i socjologii, klasa średnia może być definiowana na różne sposoby — nie tylko ze względu na kryterium dochodowe. Wyżej wymieniona analiza PIE wskazuje na możliwość przeprowadzenia analizy podziałów klasowych w Polsce również ze względu na zawód. 

W tym ujęciu bierze pod uwagę cztery kryteria: charakter wykonywanej pracy (pracownicy umysłowi vs. pracownicy fizyczni/rolnicy), poziom kwalifikacji wymaganych do wykonywania danej pracy, stanowisko zajmowane w hierarchii organizacyjnej, własność środków produkcji (przedsiębiorcy i samozatrudnieni vs. pracownicy najemni).

Według autorów analizy zgodnie z powyższymi wyznacznikami do klasy średniej w Polsce będą należeli specjaliści niższego szczebla, pracownicy umysłowi wykonujący prace rutynowe, osoby samozatrudnione w rolnictwie i poza rolnictwem oraz fizyczni pracownicy nadzoru. 

Trzeba zauważyć, że to bardzo szerokie i dość niejasne kategorie. Możemy uprościć je i powiedzieć, że klasa średnia to m.in. pracownicy korporacji, menedżerowie średniego szczebla oraz osoby prowadzące jednoosobowe działalności gospodarcze. 

Rozważając kwestię podziałów klasowych, warto też przywołać pojęcia kapitału kulturowego i kapitału symbolicznego, wypracowane przez francuskiego socjologa Pierre’a Bourdieu. Kapitał kulturowy to, najprościej rzecz ujmując, nasze wykształcenie, kompetencje oraz wiedza potrzebna do uczestnictwa w życiu społecznym.

Kapitał symboliczny natomiast to prestiż i pozycja, które dają jednostkom władzę i przynoszą uznanie członków ich społeczności. Te dwa pojęcia również mogą służyć do rozważań na temat przynależności do klasy średniej. 

Takie podejście rozwinął m.in. amerykański historyk Paul Fussell w książce Class: a guide through the American status system. Twierdził on, że nie tylko kryterium dochodowe świadczy o naszej przynależności klasowej — równie ważne są nasza pozycja społeczna oraz pochodzenie (np. to, do jakiej klasy należeli nasi rodzice i jakie możliwości rozwoju nam to daje). 

To ujęcie daje nam szerszą możliwość definiowania, czym jest klasa średnia i kto właściwie do niej należy. To ważne, ponieważ przynależność klasowa może być ważną częścią tożsamości jednostki albo motorem ambicji i dążeń — również w życiu zawodowym. 

3. Klasa średnia w Polsce 2024

W Polsce, zwłaszcza w kontekście systemu podatkowego, również toczy się dyskusja na temat przynależności do klasy średniej. Niektórzy uważają, że osoby o naprawdę wysokim statusie materialnym czy pozycji społecznej (popularni dziennikarze czy inne osoby publiczne) błędnie identyfikują się z klasą średnią, tak naprawdę należąc do klasy wyższej. 

CBOS przeprowadził badania, z których wynika, że 46% Polaków uważa, że należy do klasy średniej właściwej, 14% do klasy średniej niższej, a 17% do klasy średniej wyższej. Łącznie więc aż 77% ankietowanych identyfikuje się z klasą średnią.

Z analizy CBOS płyną naprawdę ciekawe wnioski. Według niej widełki dochodów przedstawicieli klasy średniej najczęściej wynoszą od 2000 zł do 2999 zł (mniej niż w wyliczeniach OECD i PIE).

Dodatkowo widać w niej korelację pomiędzy miejscem zamieszkania oraz poziomem wykształcenia a identyfikacją z daną klasą społeczną. W klasie niższej jest więcej respondentów mieszkających na wsi niż w klasie średniej i wyższej.

Ponadto, wraz ze wzrostem pozycji klasowej rośnie poziom wykształcenia respondentów oraz ich pozycja zawodowa — w klasie wyższej jest najwięcej przedstawicieli kadry menedżerskiej.

To pokazuje właśnie, że również w Polsce trudno jest wskazać na jedno, ostateczne kryterium przynależności do klasy średniej.

Klasa średnia — Nowy Ład

Dyskusja na temat klasy średniej w Polsce rozgorzała szczególnie mocno, gdy dyskutowany i wprowadzany był program Nowy Ład i nowy sposób rozliczania podatków dochodowych. Wiele osób miało i wciąż ma obawy, czy nowe przepisy nie obniżą znacząco ich zarobków.

W programie funkcjonuje tzw. Ulga dla klasy średniej. Polega na odliczeniu od dochodu pracownika ustalonej indywidualnie na podstawie uzyskanych przychodów kwoty. Przysługuje ona każdemu, kto uzyskał w danym roku podatkowym dochody w wysokości od 68 412 zł do 133 692 zł brutto.

Ulgę stosuje się przy obliczaniu zaliczek na PIT. Jeśli nie złożysz u pracodawcy rezygnacji z niej, będzie naliczona automatycznie. Więcej informacji na ten temat znajdziesz na rządowej stronie internetowej.

Obecnie bardzo trudno jest ocenić czy ta ulga i Nowy Ład jednoznacznie negatywnie wpłynie na zarobki klasy średniej i pozostałych polskich pracowników. Wiele osób ma jednak sporo zastrzeżeń co do programu. To jednak temat na inny artykuł.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Jak sądzisz, co świadczy o przynależności do klasy średniej? A może podziały klasowe wydają Ci się zbędne? Zostaw komentarz pod artykułem. Chętnie zapoznam się z Twoją opinią.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.