Zmiany w prawie pracy oczami Polaków. Badanie opinii 2023

W kwietniu 2023 roku weszły w życie dwie nowelizacje Kodeksu pracy. Pierwsza z nich — oparta o rozwiązania wypracowane w trakcie pandemii COVID-19 — wprowadziła nowe przepisy o pracy zdalnej. Druga — oparta o unijne dyrektywy o przejrzystych warunkach pracy i work-life balance — zagwarantowały wiele nowych praw i możliwości pracownikom, a zwłaszcza rodzicom dzieci do 8. roku życia.

Dlatego w LiveCareer postanowiliśmy sprawdzić, na ile Polacy orientują się w nowych przepisach i jak je oceniają. Oto wyniki naszego badania.

1. Czy Polacy znają nowy Kodeks pracy?

Zainspirowani rzymską maksymą Ignorantia iuris nocet — „nieznajomość prawa szkodzi” — na początku zapytaliśmy Polaków, co wiedzą o ostatnich zmianach w prawie pracy.

Odpowiedź przeczącą najczęściej wybierały osoby do 25. roku życia, które dopiero wchodzą na rynek pracy — w tej grupie niemal połowa badanych deklaruje brak wiedzy na ten temat. Z kolei świadomi zmian najczęściej są pracownicy w wieku 40–58 lat (69% odpowiedzi twierdzących w tej grupie), zatrudnieni w dużych firmach (69%) i z doświadczeniem pracy zdalnej (71%).

Co ciekawe, wśród ankietowanych, którzy zdawali sobie sprawę ze zmiany przepisów, nieco więcej osób deklaruje poglądy prawicowe (67% odpowiedzi na „tak” w tej grupie) niż lewicowe (58%) — mimo że historycznie to właśnie lewica kojarzy się z walką o prawa pracownicze.

Ponadto tylko 12% Polaków twierdzi, że dobrze orientuje się w nowych przepisach z zakresu prawa pracy. Jednocześnie prawie 38% badanych w ogóle nie zna nowego Kodeksu pracy, a połowa zna go tylko w ograniczonym zakresie.

2. Dzieci i rodzice głos mają. Polacy o dyrektywie work-life balance

Sporą część zmian w prawie pracy z 2023 roku wprowadzono w związku z wejściem unijnej dyrektywy work-life balance — a dokładnie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dn. 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Z tego powodu głównymi beneficjentami nowych przepisów są rodzice dzieci do 8. roku życia.

A co na to Polacy?

Aż 84% naszych respondentów popiera dodatkowe 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego, przysługującego do opieki nad dzieckiem, małżonkiem, rodzicem lub osobą zamieszkującą to samo gospodarstwo domowe.

Tej samej liczbie 84% badanych podoba się pomysł wydłużenia urlopów rodzicielskich do 41 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka oraz do 43 tygodni w przypadku narodzin większej liczby dzieci. Przed wprowadzeniem zmian te same urlopy mogły trwać maksymalnie 32 i 34 tygodnie — a więc były o 9 tygodni krótsze.

Mniejszym uznaniem cieszą się przepisy, w myśl których każdy z rodziców ma wyłączne prawo do tych 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, tak że nie można ich przenieść na drugiego rodzica (i jeśli np. pierwsze 32 tygodnie urlopu wykorzysta matka dziecka, to kolejne 9 przysługuje tylko ojcu). Ten pomysł popiera 63% ankietowanych — nieco więcej mężczyzn (66%) niż kobiet (61%). 

Jeszcze mniej, bo tylko 43% badanych, popiera skrócenie czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka (wcześniej ten okres wynosił 2 lata, a więc był dwa razy dłuższy).

Natomiast spora grupa, bo aż 9 na 10 Polaków, popiera wydłużenie urlopów rodzicielskich dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami powstałymi w trakcie ciąży lub porodu. Chodzi tutaj o ciężkie i nieodwracalne upośledzenie oraz nieuleczalne choroby zagrażające życiu. Po zmianach w prawie pracy wymiar takiego urlopu wynosi 65 tygodni w przypadku narodzin jednego dziecka oraz 67 tygodni w przypadku ciąży mnogiej.

Jednocześnie 89% z nas podoba się nowa możliwość składania wniosków związanych z urlopami dla rodziców również w formie elektronicznej — a nie, jak dotychczas, w papierowej.

Wydłużenie urlopów rodzicielskich ma wiele pozytywnych aspektów — zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Przede wszystkim daje to rodzicom możliwość spędzenia więcej cennego czasu z ich dziećmi we wczesnych latach, co z psychologicznego punktu widzenia jest niezwykle istotne. Może się również przyczynić do większego poczucia spełnienia i satysfakcji ze strony pracowników, a to z kolei może wpłynąć na większą motywację do pracy w firmie. Ponadto promowanie rodzicielstwa może przyciągać wysokiej jakości kandydatów i budować pozytywny wizerunek firmy jako pracodawcy przyjaznego dla rodziców. Przez stworzenie takiego środowiska pracy firma może czerpać korzyści z bardziej zaangażowanych pracowników. Natomiast minusem, jaki zauważam, jest to, że z tych dodatkowych 9 tygodni urlopu może skorzystać tylko jeden z rodziców.

Zmiany w Kodeksie pracy z 2023 roku wprowadziły też nowe możliwości dla rodziców, którzy wychowują dziecko do 8. roku życia.

Jedną z nich jest możliwość wystąpienia przez takiego rodzica z wnioskiem o elastyczną organizację pracy (np. skrócenie etatu, pracę zdalną lub pracę w weekendy). To prawo popiera blisko 84% Polaków.

Kolejną zmianą jest zakaz zatrudniania takiego pracownika — bez jego zgody — w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, systemie przerywanego czasu pracy oraz delegowania go poza stałe miejsce pracy. Ten przepis popiera 70% ankietowanych. Co ciekawe, im niższy wiek respondentów, tym mniejsze poparcie dla zakazu — w tym pytaniu odpowiedź twierdzącą wybrało 79% badanych w wieku 59 lat lub więcej i tylko 56% osób do 25. roku życia.

Dużym uznaniem cieszą się za to nowe uprawnienia dla osób, które zdecydowały się założyć rodzinę.

Prawie 87% ankietowanych popiera dodatkową ochronę świeżo upieczonych rodziców przed zwolnieniem z pracy, a także czynieniem przygotowań do takiego zwolnienia (89% kobiet i 85% mężczyzn). Tym prawem zostały objęte kobiety w ciąży oraz osoby, które przebywają na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim.

Jednocześnie ponad 85% z nas popiera obowiązek zatrudnienia rodzica, który wrócił z takiego urlopu, na jego dotychczasowym stanowisku lub równorzędnym.

Ponadto w myśl nowych przepisów pracownice w ciąży oraz osoby opiekujące się dzieckiem do 4. roku życia lub domownikiem z niepełnosprawnością mogą złożyć wiążący wniosek o pracę zdalną. A to oznacza, że pracodawca nie może odmówić, jeżeli świadczenie takiej pracy w domu jest możliwe. Ten przepis również popiera 85% badanych (81% mężczyzn i aż 90% kobiet).

Oto jak przedstawia się poparcie Polaków dla wybranych rozwiązań związanych z dyrektywą work-life balance:

3. Pozostałe zmiany w prawie pracy z 2023 roku oczami Polaków

No dobrze — a co uważamy o innych zmianach z zakresu prawa pracy?

Blisko 86% respondentów popiera obowiązek informowania wszystkich pracowników o możliwości awansu oraz o wolnych stanowiskach pracy. Nie jest to nowy pomysł, a częsta praktyka w dużych, międzynarodowych korporacjach — jak bowiem wykazały badania, rekrutacja wewnętrzna sprzyja efektywności i spójności zespołów oraz ogólnej satysfakcji i zaangażowaniu w pracę.

Ponadto 84% badanych popiera możliwość wystąpienia do pracodawcy raz w roku z wnioskiem o zmianę warunków zatrudnienia, a 81% — prawo do równoległego zatrudnienia się u innego pracodawcy. Pierwszy zapis dotyczy osób, które mają co najmniej półroczny staż w danej firmie i nie posiadają umowy na okres próbny. Drugi nie obejmuje sytuacji, w których pracownik zawarł z firmą umowę o zakazie konkurencji lub inne przepisy zabraniają mu podjęcia kolejnej pracy.

W myśl nowych przepisów pracodawca będzie też musiał umieszczać więcej szczegółowych informacji w treści umów na okres próbny i umów na czas określony — np. dokładny czas ich trwania oraz datę ich zakończenia. Ten pomysł podoba się 88% ankietowanych.

Ponadto 8 na 10 Polaków popiera nową możliwość zwolnienia się z pracy z powodu siły wyższej przy zachowaniu połowy wynagrodzenia. Na ten cel każdy pracownik ma do dyspozycji 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego.

Zmiany w prawie pracy uwzględniają też większą ochronę pracowników przed niekorzystnym traktowaniem. 

Po pierwsze — teraz pracodawca musi udowodnić, że w swojej decyzji kierował się innymi powodami niż te zabronione prawem. I ten zapis popiera aż 86% respondentów (82% mężczyzn i aż 91% kobiet).

Po drugie — pracodawca nie będzie już mógł zwolnić pracownika tylko dlatego, że dochodził swoich praw w sądzie. Ten zapis cieszy się poparciem 74% Polaków — głównie w średnim wieku (odpowiedź twierdzącą w tym pytaniu wybrało 79% ankietowanych od 40. roku życia i tylko 60% osób w wieku 18–25 lat).

A co z nowymi przepisami o pracy zdalnej, które — według najnowszych danych GUS — dotyczą 7,1% polskich pracowników?

Około 63% badanych popiera konieczność każdorazowego uzgadniania z pracodawcą miejsca pracy zdalnej, jeżeli ulega ono zmianie. Jednak im niższy wiek respondentów, tym mniejsze poparcie dla tego pomysłu.

Większym uznaniem cieszy się nałożenie na pracodawcę obowiązku zapewnienia takim pracownikom wszystkich niezbędnych narzędzi pracy, ich serwisowania i konserwacji, a także pokrycia części kosztów (np. energii elektrycznej i internetu). Ten przepis popiera aż 85% ankietowanych.

Oto zestawienie poparcia Polaków dla wybranych przepisów nowego Kodeksu pracy: 

4. Jak oceniamy nowy Kodeks pracy?

Podsumowując — co Polacy sądzą o ostatnich zmianach w prawie pracy?

Aż 86% naszych respondentów pozytywnie ocenia nowy Kodeks pracy — w ten sposób odpowiedziało 89% osób deklarujących poglądy prawicowe i 83% osób o poglądach lewicowych. Zaledwie 14% badanych ma negatywną opinię na temat wprowadzonych zmian.

Ponadto aż 80% Polaków uważa, że nowelizacja Kodeksu pracy powinna zostać wprowadzona już wcześniej.

Jednocześnie około 47% ankietowanych przyznaje, że obecny pracodawca nie poinformował ich o zmianie przepisów — a to stawia pod znakiem zapytania zarówno intencje, jak i wiedzę części pracodawców odnośnie obowiązujących przepisów.

Podsumowanie

Oto najważniejsze wnioski z naszego badania:

• aż 37% badanych przed udziałem w ankiecie nie wiedziało o zmianach w prawie pracy
• tylko 12% Polaków dobrze orientuje się w nowych przepisach, a 50% zna je w ograniczonym zakresie
• wśród nowych uprawnień z zakresu work-life balance największym poparciem badanych (90%) cieszą się dłuższe urlopy rodzicielskie dla rodziców dzieci z niepełnosprawnościami
• najmniejszym poparciem Polaków (43%) cieszy się skrócenie czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka
• 86% ankietowanych pozytywnie ocenia nowy Kodeks pracy
• 80% respondentów uważa, że zmiany w prawie pracy powinny zostać wprowadzone już wcześniej.

Metodologia

W badaniu wzięło udział 1437 osób w różnym wieku, różnej płci i na różnych etapach kariery. Ankieta zawierała 32 pytania jednokrotnego wyboru. Odpowiedzi zbierano w dniach 26 kwietnia — 21 maja 2023 roku.

O nas

LiveCareer to miejsce, w którym dowiesz się wszystkiego o pisaniu CV oraz listów motywacyjnych, a także znajdziesz nowoczesne szablony CV. Setki tysięcy kandydatów stworzyły w naszym kreatorze CV dokumenty aplikacyjne, które pomogły im zdobyć wymarzone stanowiska.

A czy Ty zdawałeś sobie sprawę o zmianach w prawie pracy? Co sądzisz o nowych przepisach? Jestem ciekawa Twojej opinii — podziel się nią w komentarzu.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.