Szef z piekła rodem. Badanie Polaków 2020

Niska płaca, nawał obowiązków, nadgodziny, irytujący koledzy — większość z nas zna te udręki życia zawodowego. Ale w pracy jeszcze jedno może nam spędzać sen z powiek. Zły szef. Gama zachowań niekompetentnych przełożonych jest naprawdę szeroka — docinki, presja, brak doceniania, a nawet mobbing. Postanowiliśmy się dowiedzieć, jacy są polscy źli szefowie.

Zapytaliśmy 1010 Polaków o ich doświadczenia ze złymi szefami: jak długo z nimi pracowali, dlaczego nie odeszli, jak współpraca odbiła się na ich zdrowiu psychicznym i fizycznym oraz jak próbowali ich „spacyfikować”.

Co wyszło z badania „Szef z piekła rodem”? Przekonajcie się sami.

Pierwszy krąg piekła. Kim jest zły szef?

Żeby zrozumieć i pokonać swojego wroga, najpierw trzeba go poznać. Dlatego zaczęliśmy nasze badanie od kilku pytań o to, kim byli źli szefowie naszych respondentów. 36% kiepskich przełożonych naszych respondentów było kobietami, a 63% mężczyznami. Ale…

Ponad połowa badanych kobiet wskazała, że ich źli szefowie to kobiety. Czy da się jakoś wytłumaczyć tę dysproporcję? 

Według badań kobiety mają tendencję do gorszego oceniania innych kobiet niż mężczyzn, co ma też przełożenie na życie zawodowe. Raport Gallupa z 2013 r. pokazał, że 35% ogółu badanych, bez względu na płeć respondentów, preferuje szefa mężczyznę. Natomiast aż 40% respondentek stwierdziło, że wolałaby mieć przełożonego przeciwnej płci. Ten sam serwis przeprowadził analogiczne badanie w 2017 r., które wykazało, że zaledwie 19% ogółu respondentów woli szefa mężczyznę, natomiast wśród ankietowanych kobiet chęć wspólpracy z szefem mężczyzną wyraziło mniej, bo 27% respondentek. Zatem preferencje zdają się zmieniać wraz z upływem czasu — ale nie radykalnie. 

Z naszego badania wynika jednocześnie, że polscy źli szefowie to głównie mężczyźni. Zapytaliśmy również, w jaki sposób owi źli szefowie zdobyli swoją wysoką pozycję zawodową. 36% respondentów odpowiedziało, że ich przełożeni zostali specjalnie zatrudnieni na to stanowisko, 33% — że ich przełożeni byli właścicielami firmy, a 16% — że były to osoby, które stały się szefami wskutek awansu. Jedynie 13% ankietowanych przyznało, że nie wie, jak to się stało, że osoba będąca ich (złym) szefem trafiła na stanowisko kierownicze.

Jak przekładało się to na skalę firm, w których pracują lub pracowali nasi repondenci? W przedsiębiorstwach zatrudniających 1-10 pracowników ich źli szefowie byli najczęściej także właścicielami firm (53%), a w przedsiębiorstwach z 500-1000 pracowników 57% złych szefów została zatrudniona z zewnątrz. 

W przypadku szefów zatrudnionych z rekrutacji zewnętrznych można by się pokusić o stwierdzenie, że za kiepski dobór managera odpowiada wadliwy proces rekrutacyjny. Według badania „Cechy dobrego managera” portalu LiveCareer dobry szef powinien mieć rozwinięte umiejętności miękkie, takie jak komunikacja — a tego typu predyspozycje i umiejętności da się zweryfikować już na etapie rekrutacji. Inne źródła również to potwierdzają. 

Zatem być może działy HR zatrudniające na stanowiska kierownicze powinny bardziej skupić się na kompetencjach interpersonalnych kandydatów, a nie tylko na ich umiejętnościach specjalistycznych?

Piekło to inni. Dlaczego trzymamy się złych szefów?

Pewnie wiele osób myśli, że jeśli ma się złego szefa, to wystarczy zmienić pracę. Ale to nie zawsze jest takie proste. Na początek zobaczmy, jak długo nasi respondenci pracowali ze swoimi przełożonymi „z piekła rodem”.

Duża część naszych ankietowanych, bo aż 30%, pracowała ze złym szefem przez kilka miesięcy. Trochę mniej osób, bo 28%, przez 1-2 lat, 21% przez 3-5 lat, a 19% przez ponad 5 lat. Warto zauważyć, że wśród respondentów powyżej 60 r. życia aż 33% zdecydowało się zostać pod skrzydłami złego szefa na więcej niż 5 lat, a tylko 7% z nich odeszło z trudnej sytuacji zawodowej wcześniej niż po kilku miesiącach. Dlaczego?

Badania pokazują, że najbardziej doświadczeni pracownicy, a co za tym idzie, najstarsi, zmieniają pracę znacznie rzadziej niż młodsi. Wynika to z dynamicznych zmian na rynku pracy oraz mniejszych możliwości przekwalifikowania się wśród osób starszych. Co na ten temat mówią nasi respondenci?

Brak kompetencji do podjęcia innej pracy to powód zostania ze złym szefem aż 26% ankietowanych. Wśród respondentów powyżej 60. roku życia tę odpowiedź wybrało aż 10% więcej osób (37%). 

A jakie są inne powody, dla których ankietowani nie zdecydowali się opuścić złych managerów? Około 67% z nich liczyło, że sytuacja się polepszy, również 67% potrzebowało pieniędzy i nie mogło sobie pozwolić na szukanie nowej pracy. Z kolei 62% uznało, że włożyło za dużo energii w swoją pracę, a aż 61% — że lubili swoich współpracowników i zadania, co powstrzymało ich przed odejściem „ot tak” i zostawieniem wszystkiego z powodu złego szefa.

Co ciekawe, powody do pozostania przy złym szefie nie zawsze mają podłoże finansowe. Tylko (lub aż) 41% ankietowanych stwierdziło, że ich praca jest lub była zbyt zbyt dobrze płatna, żeby rezygnować z niej z powodu trudnych doświadczeń z przełożonym. 

Wśród innych odpowiedzi respondenci wspominali również, że pomimo posiadania złego szefa nie zdecydowali się na zmianę pracy przez pogarszającą się sytuację na rynku pracy ze względu na pandemię koronawirusa. Zatem — w trudnych czasach trudniej nam rezygnować nawet z trudnych szefów.

Skoro już wiemy, jak długo i dlaczego nasi respondenci zdecydowali się pracować ze złymi szefami, sprawdźmy teraz, co tak naprawdę oznacza „zły szef”.

Nie taki diabeł straszny… Czyżby?

Co czyni złego szefa złym? Poprosiliśmy naszych ankietowanych, żeby zaznaczyli, z jakimi niepokojącymi zachowaniami ze strony przełożonych się spotkali oraz żeby ocenili, jak się z tym czuli. Zapytaliśmy też, czy zachowania ich złych szefów negatywnie wpłynęły na ich zdrowie psychiczne i fizyczne.

Negatywne zachowania ze strony złych szefów, których doświadczyli respondenci:

Poniżej 50% Polaków doświadczyło następujących zachowań: szef obwiniał ich o swoje porażki (43%), szef im groził (33%), szef wykluczył ich lub odizolował od innych pracowników (29%) oraz szef opowiadał o nich poniżające żarty (28%). Większość z tych zachowań podpada pod przemoc psychiczną i mobbing. 

Zapytaliśmy również, jakie było najgorsze zachowanie ze strony szefa, którego doświadczyli nasi respondenci. Oto kilka z ich odpowiedzi:

• „okradł”
• „chciał mnie zwolnić, bo zachorowałam”
• „kazał zrobić mi coś, na co moje sumienie nie pozwalało”
• „okłamał mnie w sprawie umowy, to bolało najbardziej. Ze zlecenia miałam dostać umowę o pracę, a nie było ani umowy i etat obcięli”
• „zignorował problem zdrowotny wynikający z sytuacji w miejscu pracy”
• „jawnie mnie dyskryminował ze względu na młody wiek”
• „rzucił talerzem we mnie”

Jakie uczucia w respondentach wzbudziły negatywne zachowania ich szefów?

Odpowiedzi nie są zaskakujące: 87% respondentów zaznaczyło, że źle czuło się z tym, że szef ich krytykował i nie okazał szacunku. Na 84% ankietowanych odmowa awansu lub podwyżki bez podania powodu miała negatywny wpływ, na 83% źle wpływała publiczna krytyka ze strony szefa. Około 82% osób czuło się źle z kłamstwami szefa, a 77% z grożeniem i 76% z plotkowaniem. 

Czy istnieją jakieś negatywne zachowania szefów, które nie sprawiły, że respondenci czuli się źle? Około 17% respondentów nie miało problemu z tym, że ich szef nie miał poczucia humoru (dla 36% było to obojętne). Około 35% ankietowanych obojętnie reagowało na fakt, że szef miał przed nimi sekrety, a 15% zadeklarowało, że sekrety szefa zupełnie im nie przeszkadzały. 

Postanowiliśmy jeszcze zapytać, jak posiadanie złego szefa odbiło się na zdrowiu psychicznym i fizycznym respondentów. 

Jeśli chodzi o zdrowie psychiczne: 73% respondentów doświadczało frustracji, 60% miało problemy z koncentracją, 53% doświadczało dezorientacji, 52%  — apatii, a 37% ograniczyło kontakt z rodziną i bliskimi.

Złe zachowania szefów odbijały się również na zdrowiu fizycznym ankietowanych: u 62% pojawiły się bóle głowy, u 60% bezsenność lub problemy z zasypianiem, u 59% podwyższone ciśnienie, u 51% problemy żołądkowe, u 42% obniżenie odporności, a u 36% spadek libido. Co ciekawe, wszystkich tych dolegliwości częściej doświadczały kobiety. Z kolei więcej mężczyzn (39%) zmagało się jedynie z ograniczeniem kontaktu z rodziną i bliskimi. Wśród kobiet tę odpowiedź zaznaczyło 36% respondentek.

Tak poważne problemy zdrowotne z pewnością mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Badania pokazują, że praca ze złym szefem zwiększa ryzyko przejścia zawału serca i innych poważnych chorób kardiologicznych. 

Warto więc wiedzieć, jak reagować w takich sytuacjach i jak radzić sobie z zachowaniami złego szefa — oraz czy możliwa jest poprawa sytuacji?

Ucieczka z piekła. Jak radzić sobie ze złym szefem?

Konsekwencje pozostawania w toksycznej relacji z przełożonym są poważne i negatywnie wpływają na nasze zdrowie. Co robili nasi respondenci, żeby wyjść z tej trudnej sytuacji?

Najwięcej z naszych respondentów, bo aż 79%, dbało o siebie w pracy, co pomogło 52% z nich. 76% ankietowanych starało się pracować dokładnie tak, jak wymagał tego szef, i pomogło to 40% z nich. Na asertywność i wyrażanie własnego zdania postawiło 68%, a za skuteczne uznało to 46% ankietowanych.

Podejście do szefa z empatią i próba zrozumienia, co nim kieruje, wybrało 60% ankietowanych, spośród których za pomocne uznało to 35%. Również 60% pytanych odpowiedziało, że unikali szefa, jak tylko się dało — i pomogło to 49% z nich.

Kolejną metodą na radzenie sobie z szefem z piekła rodem była zmiana pracy — 55% respondentów zdecydowało się na ten krok i pomógł on 79% z nich. Około 49% ankietowanych dokładnie zapisywało wszystko to, co robiło w pracy — za skuteczne uznało to 54%.

Tylko ⅓ ankietowanych (34%) szukała innego stanowiska w tej samej firmie; pomogło to 54%. Najmniej respondentów (26%) zdecydowało się zgłosić problem ze złym szefem do działu HR. Za skuteczne uznała to prawie połowa z nich (45%). 

Jakie z tego wnioski? Najskuteczniejsza jest zmiana pracy, ale, jak wiemy z poprzednich części badania, nie wszyscy respondenci mogą sobie na nią pozwolić. Wielu ankietowanych zdecydowało się pokazać szefowi, że pracują tak, jak powinni i również okazało się to pomocne. Jednocześnie najmniej respondentów poprosiło dział HR o pomoc ze złym szefem, mimo że jednym z zadań działów ds. zasobów ludzkich jest łagodzenie trudnych sytuacji wewnątrz zespołów.

Podsumowanie

Oto najważniejsze wnioski z badania „Szef z piekła rodem”:

• około 36% szefów naszych ankietowanych zostało specjalnie zatrudnionych na stanowisko kierownicze, a 33% było jednocześnie właścicielami firm, w których pracowali nasi respondenci
• spośród wszystkich złych szefów aż 63% to mężczyźni, a 36% kobiety
• według naszych ankietowanych, najgorsze zachowania złych szefów to: brak szacunku do pracowników, odmowa awansu lub podwyżki bez podania powodu, krytyka na forum publicznym oraz okłamywanie
• najczęstsze problemy ze zdrowiem psychicznym i fizycznym, z którymi z powodu złych doświadczeń z szefami zmagali się nasi respondenci to: frustracja (78%), bóle głowy (62%), problemy z koncentracją (60%), bezsenność (60%) i podwyższone ciśnienie (59%).

Wyniki badania mogą przerażać — zwłaszcza kiedy widzimy, do jakich zachowań posuwają się źli szefowie i jak wielu respondentów ich doświadczyło. Na szczęście istnieją sposoby, żeby pomóc sobie w tej sytuacji: zanim posuniesz się do kroków prawnych, możesz spróbować po prostu porozmawiać z przełożonym. Badania pokazują, że bezpośrednia konfrontacja z managerem pozytywnie wpływa na sytuację pozytywnie — a więc działa na korzyść pracowników.

Jeśli jednak to nie pomoże, a zmiana pracy jest niemożliwa, należy przede wszystkim zgłosić sprawę do działu HR (jeśli taki istnieje w firmie) lub bezpośrednio do przełożonego szefa. Można również zasięgnąć pomocy w Państwowej Inspekcji Pracy lub wstąpić na drogę sądową, jeśli zachowania szefa wyczerpują znamiona mobbingu. 

Metodologia

W badaniu „Szef z piekła rodem” wzięło udział 1010 osób, w tym 50% kobiet i 47% mężczyzn. Pozostali respondenci w pytaniu o płeć zaznaczyli odpowiedź „inna”. Badani odpowiedzieli na 15 pytań, w tym na 14 pytań zamkniętych i jedno pytanie otwarte.

O nas

LiveCareer to miejsce, w którym dowiesz się wszystkiego o pisaniu CV oraz listów motywacyjnych, a także znajdziesz nowoczesne szablony CV. Setki tysięcy kandydatów stworzyły w naszym kreatorze CV dokumenty aplikacyjne, które pomogły im zdobyć wymarzone stanowiska.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.