Jak zostać sędzią w Polsce [też bez aplikacji]? Porady

Sędzia to zawód prestiżowy i cieszący się dużym poważaniem społecznym. Nic dziwnego, że marzy o nim wielu studentów prawa. Jednak przyszli sędziowie muszą wykazać się sporą wiedzą i spełnić szereg wymagań, by dostać pracę w zawodzie.

W tym artykule wyjaśnię Ci, jak zostać sędzią w Polsce. Poznasz możliwe drogi dojścia do tego zawodu (również bez aplikacji), dowiesz się, jakie wymagania musisz spełnić oraz które cechy i umiejętności będą Ci potrzebne, by dostać pracę w sądzie.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Jak zostać sędzią krok po kroku? Wymagania formalne

Według raportu IUSTITIA 2021 roku, w okresie od 2015 do 2020 roku spadła ogólna liczba sędziów. Obecnie jest ich w Polsce około 10 tys. Jednocześnie pod koniec 2020 roku na stanowiskach sędziów było aż 1000 wakatów, czyli 10% ich ogólnej liczby.

Mimo to wcale nie jest łatwo dostać pracę w sądzie. Zawód sędziego szczegółowo regulują m.in. trzy ustawy:

• ustawa z dn. 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
• ustawa z dn. 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym 
• ustawa dn. 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Zatem jak zostać sędzią? Przede wszystkim musisz: 

• posiadać polskie obywatelstwo
• mieć na najmniej 29 lat
• korzystać z pełni praw cywilnych i publicznych
• nie być prawomocnie skazanym za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe
• mieć nieskazitelny charakter
• cieszyć się wystarczającym zdrowiem, by pełnić obowiązki sędziego
• ukończyć studia prawnicze i posiadać tytuł zawodowy magistra (prawo możesz studiować też za granicą, o ile Twój kierunek zostanie uznany w Polsce)

• pójść na aplikację sędziowską i zdać egzamin sędziowski lub prokuratorski

• przez co najmniej 3 lata pracować jako asesor sądowy.

Powyższe wymagania dotyczą sędziów sądów rejonowych — a więc pierwszego szczebla w karierze sędziego.

Aplikacja i egzamin sędziowski

Na aplikację sędziowską nie jest łatwo się dostać. Egzamin wstępny składa się z dwóch etapów: testu złożonego ze 150 pytań jednokrotnego wyboru oraz pracy pisemnej, która sprawdza umiejętności w zakresie wykładni i stosowania prawa, kwalifikowania stanów faktycznych oraz stosowania argumentacji prawniczej.

Ponadto odbycie szkolenia jest płatne, a wysokość opłat za każdy rok jest ustalana każdego roku przez Ministra Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. W 2021 roku odbycie aplikacji sędziowskiej kosztowało prawie 6000 zł rocznie.

Natomiast egzamin sędziowski składa się z dwóch etapów: pisemnego i ustnego. Zadania praktyczne na część pisemną i kazusy na część ustną opracowuje specjalny zespół powoływany przez Ministra Sprawiedliwości. Bieżące informacje o egzaminach znajdziesz na stronie Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

Jak zostać sędzią bez aplikacji?

Na szczęście — możesz też zostać sędzią bez aplikacji i asesury. W tym celu należy spełnić jeden z poniższych warunków:

• wykonywać zawód prokuratora
• zajmować stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub wojskowego
• przez co najmniej 3 lata wykonywać zawód notariusza, adwokata lub radcy prawnego
• przez co najmniej 3 lata zajmować stanowisko prezesa, wiceprezesa lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej
• pracować w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie badawczym lub innej placówce naukowej i mieć tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych.

A po latach — wraz ze stażem pracy, nabywaną wiedzą i doświadczeniem — będziesz mógł zostać sędzią sądu okręgowego, apelacyjnego, sędzią Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego, a nawet sędzią Trybunału Konstytucyjnego. 

Nie musisz mieć doświadczenia w pisaniu CV. W kreatorze CV LiveCareer znajdziesz gotowe treści dla dowolnej branży i stanowiska, które wstawisz w CV jednym kliknięciem.

Stwórz CV teraz

2. Jakie musisz mieć cechy charakteru, żeby zostać sędzią?

Jednak nawet mimo ukończenia studiów i zyskania tytułu prawnika, aplikacji sędziowskiej i asesury, nie każdy może wykonywać zawód sędziego. Dlaczego?

Przepisy stanowią, że sędzia powinien wyróżniać się nieskazitelnym charakterem. W praktyce oznacza to, że w każdej życiowej sytuacji powinien postępować szlachetnie i uczciwie. Ocena tego przymiotu jest dokonywana na podstawie dotychczasowego życia zawodowego i prywatnego kandydata.

Podczas pracy w sądzie potrzebne są też inne szczególne predyspozycje. Czym powinna wyróżniać się taka osoba?

Przede wszystkim powinna mieć zdolność do podejmowania decyzji. Czasami nieszczęściem osób, które są bardzo dobrze wykształcone, są bardzo dobrymi prawnikami, jest to, że nie potrafią dobrze wykonywać zawodu sędziego, bo nie potrafią podjąć decyzji. To bardzo istotne, żeby po prostu umieć zdecydować. Sędzia nie może powiedzieć, że nie wie, jakie wydać rozstrzygnięcie, więc nie wyda żadnego. Kolejną cechą jest wewnętrzna organizacja polegająca na tym, że samemu się pilnuje, by nadawać bieg sprawom. Sędzia w dużej mierze sam odpowiada za organizację swojej pracy, musi więc mieć wewnętrzną samodyscyplinę, by nie doprowadzić do tego, że sprawy będą leżały. Za wykluczającą cechę uznałbym to, że jest się zamkniętym na argumenty innych osób, bo pomimo że trzeba umieć podejmować decyzje, to też trzeba umieć wysłuchać argumentów i mieć zdolność do zmiany swojej decyzji, jeśli już jakiś projekt ma się przygotowany. Myślę, że wykluczającą cechą jest też traktowanie innych ludzi z wyższością. Już samo wykonywanie służby sędziowskiej daje ogromną władzę, więc jeżeli ktoś nią dysponuje, powinien podchodzić do tego z respektem i wstrzemięźliwie z niej korzystać.

A oto inne cechy charakteru i osobowości niezbędne, żeby zostać sędzią i dobrze wykonywać swoje obowiązki:

• niezawisłość i bezstronność
• niezależność
• cierpliwość i opanowanie
• wysoka kultura osobista
• brak skłonności do popadania w uzależnienia
• łatwość uczenia się
• odpowiedzialność
• rzetelność
• intuicja psychologiczna
• wrażliwość na drugiego człowieka
• odporność psychiczna.

Warto też pamiętać, że nie jest to zawód łatwy i jeśli się na niego zdecydujesz, czekają Cię mniejsze i większe dylematy, którym będziesz musiał stawić czoła.

Muszę powiedzieć, że po tylu latach pracy w wymiarze sprawiedliwości człowiek wie coraz mniej. To, co na początku drogi wydawało się oczywiste, wcale takie nie jest. Stąd odpowiedź na to pytanie do najłatwiejszych nie należy. Nie odpowiem więc na nie od razu. A zacznę tak: młody sędzia myśli, że usiądzie za stołem, ubrany w togę, łańcuch i będzie szybko rozstrzygał sprawę po sprawie. Wyrokowanie wydaje mu się łatwe. Ale głębsza refleksja przychodzi w miarę zdobywania doświadczenia i to niezależnie od tego, czy ktoś wcześniej trzy razy Sorbonę bądź Harward skończył, czy nie. W miarę wchodzenia w ten zawód wyłaniają się coraz większe dylematy. Sędzia wnika w danego człowieka, szuka motywacji, potem nawet szuka w danej sprawie odniesienia do samego siebie. Zadaje sobie pytanie: „A ja jak bym się zachował?”. Są oczywiście sprawy łatwe, ale jednak za większością – mówię tu oczywiście o sprawach karnych – jest jakiś początek kształtowania się osobowości człowieka, który zdobył się np. na zabójstwo. Sędzia bada, kiedy nastąpiło jego rozejście z pewnymi zasadami, które wyniósł z domu, bądź ich nie wyniósł, bo zabrakło w nim wzorca. Odpowiadając więc na pytanie, jaki powinien być sędzia, powiem tak: rzetelnie wykształcony oraz prawidłowo, już w czasie studiów, uformowany, i to nie tylko przez profesorów, ale równocześnie wychowawców będących autorytetami.

3. Jak zostać sędzią w drodze powołania?

Żeby zostać sędzią, nie musisz pisać CV i listu motywacyjnego. Sędziowie są bowiem powoływani na czas nieoznaczony i co do zasady są nieusuwalni. Ich status reguluje rozdział VIII Konstytucji RP, a także ustawy o ustroju sądów powszechnych, sądownictwa administracyjnego, Sądzie Najwyższym oraz innych sądach i trybunałach. 

Zgodnie z ustawą „Prawo o ustroju sądów powszechnych”, żeby zostać sędzią sądu powszechnego — rejonowego, okręgowego lub apelacyjnego — należy być powołanym przez prezydenta i złożyć ślubowanie:

Co ciekawe, również asesorów sądowych — a więc osoby, które w przyszłości będą mogły pełnić urząd sędziów — powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej (na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa).

Przeczytaj też inne nasze artykuły: Jak zostać prokuratorem? Państwowe wymagania, Jak zostać doradcą podatkowym w Polsce? Wymagania i porady, Jak zostać rzeczoznawcą [majątkowym, samochodowym] w 2024? oraz Jak zostać notariuszem w Polsce w 2024 r.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Zastanawiasz się, jak zostać sędzią konkretnego szczebla? A może dopiero rozważasz aplikację sędziowską? Zostaw komentarz na forum poniżej.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.