Nadgodziny a Kodeks pracy: ile płatne i jak obliczyć?

Nadgodziny kuszą obietnicą dodatkowego wynagrodzenia — jednak są one ściśle limitowane przez Kodeks pracy, który stoi na straży dobrostanu pracowników. A wszystko po to, byś nie pracował za długo.

W tym artykule wyjaśnię Ci najważniejsze przepisy o nadgodzinach w 2024 roku. Dowiesz się m.in. czy praca w godzinach nadliczbowych jest obowiązkowa, jaki jest limit nadgodzin i ile są płatne. Pokażę Ci też, jak obliczyć swoje wynagrodzenie za pracę po godzinach.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

Nadgodziny a Kodeks pracy — co musisz wiedzieć?

Nadgodziny, określane również jako godziny nadliczbowe, jest to czas przepracowany przez pracownika poza normalnym wymiarem czasu pracy i na polecenie pracodawcy. Zgodnie z art. 129. Kodeksu pracy, norma czasu pracy w Polsce wynosi 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. A to oznacza, że jeśli w danym tygodniu na polecenie szefa przepracujesz więcej niż 40 godzin, to mówimy właśnie o nadgodzinach.

Dodajmy, że zgodnie z tym orzeczeniem Sądu Najwyższego polecenie wykonywania pracy po godzinach pracodawca może wydać w dowolny sposób — również dorozumiany (czyli np. przez brak sprzeciwu wobec obecności pracownika w biurze po normalnych godzinach pracy).

Są jednak wyjątki — ponieważ wspomniana norma 8 godzin pracy nie dotyczy:

• pracowników zarządzających zakładem pracy (jednak muszą mieć oni zapewniony odpoczynek w wymiarze co najmniej 35 godzin tygodniowo)
• osób pracujących na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło
• pracowników zatrudnionych w systemie równoważnym (np. przy normie czasu pracy do 12 godzin na dobę i 48 godzin tygodniowo)
• pracowników ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, których czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo (takie osoby nie mogą też zostawać po godzinach, chyba że są zatrudnione przy pilnowaniu mienia).

O nadgodzinach nie mówimy również w przypadku innego wymiaru czasu pracy. Np. jeśli pracujesz na pół etatu i Twoją normą jest praca przez 20 godzin tygodniowo, to czas przepracowany ponad tę normę określa się mianem godzin ponadwymiarowych, a nie nadliczbowych.

Limit nadgodzin 2024

Co istotne — nadgodziny są limitowane, co również reguluje Kodeks pracy:

Ponadto limit godzin nadliczbowych w danym roku kalendarzowym nie powinien przekroczyć 150 godzin, co daje średnio 12,5 godziny w ciągu miesiąca. Chyba że pracodawca regulaminowo ustali wyższy limit nadgodzin — jednak nie może on przekraczać 416 godzin w roku kalendarzowym na jednego pracownika.

I co równie istotne, pracodawca nie może uwzględniać nadgodzin podczas planowania pracy (np. w grafiku).

Czy 10 minut to nadgodziny?

Tak — nawet 10 czy 20 minut pracy po godzinach uznaje się za nadgodziny. Na pracodawcy spoczywa obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy i wykazywania w niej każdej, nawet najkrótszej pracy w godzinach nadliczbowych.

Na pewno znasz powiedzenie ziarnko do ziarnka, a zbierze się miarka. Z nadgodzinami jest podobnie — nawet 10 dodatkowych minut dziennie każdego dnia pracy, gdy np. czekasz na swojego zmiennika, w efekcie może dać Ci 3 lub 4 godziny nadliczbowe w ciągu miesiąca.

Zadaniowy czas pracy a nadgodziny

W systemie zadaniowym nie liczy się godzin pracy, ponieważ pracownik jest rozliczany z samego faktu wykonania zadań. Dlatego też w tym przypadku nie mówi się o nadgodzinach. Kodeks pracy nakłada też na pracodawcę wymóg porozumienia z pracownikiem czasu na wykonanie każdego zadania, tak by nie dochodziło do nadużyć. Ale jeśli mimo to pracodawca zleciłby Ci tych zadań zbyt wiele lub ich wykonanie z innego powodu byłoby niemożliwe w przeznaczonym na to czasie pracy, to mógłbyś ubiegać się o rekompensatę.

Czy nadgodziny są obowiązkowe?

To zależy. Pracy w godzinach nadliczbowych nie muszą, a często nawet nie mogą świadczyć:

• kobiety w ciąży
• pracownicy młodociani (tj. w wieku od 16 do 18 lat)
• pracownicy opiekujący się dzieckiem w wieku do 8 lat
• pracownicy, u których stwierdzono objawy choroby zawodowej
• pracownicy z niepełnosprawnością (chyba że pracują przy ochronie mienia)
• osoby z orzeczeniem lekarskim, które zabrania im pracować po godzinach
• osoby zatrudnione na stanowiskach, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych (o ile powodem zlecenia nadgodzin są szczególne potrzeby pracodawcy, a nie np. konieczność usunięcia awarii).

W pozostałych przypadkach pracodawca może zlecić Ci pracę po godzinach w dwóch ściśle określonych sytuacjach. Są to:

• konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzi, a także ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii
• szczególne potrzeby pracodawcy (np. konieczność zapewnienia ciągłości pracy na wypadek nagłej nieobecności któregoś z pracowników).

Według broszury Państwowej Inspekcji Pracy, w takich sytuacjach pracownik ma obowiązek wykonać polecenie pracy w godzinach nadliczbowych. Twoja odmowa może być uzasadniona tylko wtedy, gdy zlecona Ci praca jest sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego albo z Twoją umową o pracę.

Niestety, ten przepis bywa nadużywany. Pracownicy często wyrabiają nadgodziny w obawie przed utratą pracy, podczas gdy głównym powodem nie wyrabiania się jest kiepska organizacja pracy przez przełożonego. Z naszego badania „Grzechy główne polskich pracodawców” z 2020 roku wynika, że aż 66% Polaków zostaje w pracy po godzinach, a 13% z nich nie otrzymało z tego tytułu żadnego wynagrodzenia.

Nic dziwnego, że według sondażu przeprowadzonego na zlecenie grupy NN jesteśmy jednym z najbardziej zestresowanych społeczeństw na tle 11 badanych państw. A według danych OECD Polska od lat znajduje się w czołówce państw o najdłuższym tygodniu pracy.

Dlatego w kolejnej części tego artykułu wyjaśnię Ci, jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny.

Dobre podsumowanie zawodowe w CV potrafi przekonać rekrutera. Nie musisz nic wymyślać od nowa: wybierz podsumowanie napisane przez ekspertów i dostosuj do siebie w kreatorze CV LiveCareer.

Stwórz CV teraz

Nadgodziny — ile płatne i jak obliczyć wynagrodzenie? [+ Kalkulator]

Przejdźmy do konkretów — czyli ile dokładnie możesz zarobić, zostając w pracy po godzinach? Kodeks pracy dopuszcza dwa sposoby rozliczenia nadgodzin: dodatek do wynagrodzenia lub czas wolny. Tutaj wybór należy do pracownika. 

Dodatek za nadgodziny

Wysokość dodatku za nadgodziny zależy od wysokości Twojej pensji. Bo za każdą godzinę nadliczbową pracownikowi przysługuje połowa lub całość jego stawki godzinowej. Dodaje się ją do podstawowego wynagrodzenia za pracę tej osoby i wypłaca wraz z kolejną pensją.

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje za:

• nadgodziny w nocy (tj. między godziną 21.00 a 7.00)
• nadgodziny w niedzielę lub święto, o ile nie są to Twoje normalne dni pracy
• pracę w dniu wolnym od pracy, którego udziela się pracownikom w zamian za pracę w niedzielę lub w święto.

Natomiast dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia wypłaca się za nadgodziny w sobotę lub pozostałe dni tygodnia, których nie wymieniłam wyżej.

Czas wolny za nadgodziny

W zamian za przepracowane nadgodziny pracodawca może również udzielić Ci czasu wolnego — z własnej inicjatywy lub na Twój pisemny wniosek. Wówczas za każdą przepracowaną godzinę nadliczbową przysługuje Ci godzina wolnego (lub półtorej godziny, jeśli to pracodawca wyznaczył Ci termin odbioru nadgodzin). Oczywiście, w takim przypadku pracownikowi nie przysługuje już dodatek za nadgodziny.

Pamiętaj, że czas wolny za nadgodziny należy sobie odebrać w tym samym okresie rozliczeniowym — a nie np. dodać do urlopu wypoczynkowego, który przypada za pół roku. Ten termin można przesunąć tylko w wyjątkowych sytuacjach i za zgodą pracownika.

Przykład:

Nadgodziny w sobotę

Jeżeli wyrobiłeś nadgodziny w sobotę, a nie jest to Twój normalny dzień pracy, to w zamian przysługuje Ci inny dzień wolny od pracy, który powinieneś sobie odebrać do końca danego okresu rozliczeniowego. Co więcej, powinien to być cały wolny dzień bez względu na to, ile godzin nadliczbowych w sobotę faktycznie przepracowałeś. Jeżeli pracodawca Ci go nie odda (albo nie wypłaci Ci w zamian dodatku za nadgodziny), musi liczyć się z karą pieniężną w wysokości od 1000 do nawet 30 000 zł.

Jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny?

Żeby obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny, wystarczy pomnożyć swoją stawkę godzinową przez liczbę nadgodzin. Ale jeśli otrzymujesz pensję miesięczną, to najpierw musisz podzielić swoje wynagrodzenie (wraz z jego stałymi składnikami) przez wymiar czasu pracy, który obowiązuje w danym okresie rozliczeniowym, a dopiero potem pomnożyć otrzymany wynik przez liczbę nadgodzin.

Przykład:

Wynagrodzenie za nadgodziny — kalkulator

Swoje wynagrodzenie za nadgodziny możesz obliczyć również w darmowych kalkulatorach online. Oto niektóre z nich:

• Asystent kadrowego
• Calculator online
• Finansopolis
• Omnicalculator.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Czy często wyrabiasz nadgodziny w obecnej pracy? Co o tym myślisz? Czy Twój pracodawca wypłaca Ci dodatek za nadgodziny? Chętnie poznam Twoje doświadczenia — podziel się nimi w komentarzu.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.