Rodzaje umów o pracę 2024: formy zatrudnienia w Polsce

Właśnie dostałeś pierwszą pracę albo znalazłeś nową? Musisz wiedzieć, że nie każda umowa o pracę — w skrócie UoP — gwarantuje Ci te same prawa. Czym innym jest umowa o pracę na okres próbny, a czym innym umowa na czas określony lub nieokreślony.

Dlatego w tym artykule wyjaśnię Ci, jakie są rodzaje umów o pracę i jak reguluje je Kodeks pracy. Podpowiem Ci, kiedy stosuje się każdą z tym umów, czym się charakteryzują oraz jakie są sposoby ich rozwiązywania.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Rodzaje umów o pracę a Kodeks pracy

Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, powołania, mianowania lub wyboru oraz ich pracodawców. Jeśli świadczysz usługi w ramach umowy zlecenia albo umowy o dzieło, to obowiązuje Cię Kodeks cywilny.

W art. 25. Kodeksu pracy wyróżniono trzy podstawowe typy umów o pracę. Są to:

• umowa o pracę na okres próbny
• umowa o pracę na czas określony (w tym umowa na zastępstwo)
• umowa o pracę na czas nieokreślony.

Umowa o pracę na okres próbny, określony i na zastępstwo są umowami terminowymi, a umowa na czas nieokreślony to kontrakt bezterminowy.

Państwowa Inspekcja Pracy wskazuje najważniejsze różnice między umową o pracę a kontraktami innego typu. Są to:

• charakter świadczonej pracy (osoby zatrudnione na UoP pracują w trybie ciągłym, w miejscu i czasie określonym przez pracodawcę)
• podporządkowanie względem pracodawcy
• konieczność osobistego wykonywania pracy
• wynagrodzenie za pracę w wysokości co najmniej płacy minimalnej
• prawo do urlopu wypoczynkowego
• ryzyko techniczne, osobowe, gospodarcze i socjalne, które ponosi pracodawca
• możliwość rozwiązania umowy przez pracownika i pracodawcę
• gwarancja wynagrodzenia
• konieczność odprowadzania składek ZUS. 

Relację między pracodawcą a pracownikiem zatrudnionym w ramach umowy o pracę nazywa się stosunkiem pracy. Jeśli praca świadczona na umowie cywilnoprawnej spełnia przesłanki stosunku pracy, to zgodnie z prawem sąd może uznać ją za umowę o pracę i nakazać pracodawcy wypłatę zaległych składek.

Co istotne, strony powinny wskazać rodzaj umowy o pracę, którą zawierają. Najczęściej robi się to w tytule lub na samym początku kontraktu. W przeciwnym wypadku — jeżeli okoliczności nawiązania współpracy nie świadczą o określonym typie umowy — uznaje się, że zawarto ją na czas nieokreślony.

Dobre podsumowanie zawodowe w CV potrafi przekonać rekrutera. Nie musisz nic wymyślać od nowa: wybierz podsumowanie napisane przez ekspertów i dostosuj do siebie w kreatorze CV LiveCareer.

Stwórz CV teraz

2. Rodzaje umów o pracę i ich charakterystyka

Zatem jakie są rodzaje umów o pracę? Oto krótka charakterystyka form zatrudnienia w ramach stosunku pracy w Polsce.

Umowa o pracę na okres próbny

Umowa o pracę na okres próbny ma służyć sprawdzeniu pracownika i firmy. Trwa maksymalnie 3 miesiące i można ją podpisać tylko raz u jednego pracodawcy — chyba że podpisujesz kolejną taką umowę na innym stanowisku lub po 3-letniej przerwie w pracy.

Charakterystyka tego rodzaju umowy o pracę 

• Pracownik na umowie o pracę na okres próbny ma takie same prawa jak inni pracownicy (np. urlop wypoczynkowy, zwolnienie chorobowe i bezpłatna opieka zdrowotna).
• Kobiety w ciąży, które mają umowę na okres próbny dłuższą niż miesiąc i kończącą się po trzecim miesiącu ciąży, automatycznie otrzymują przedłużenie umowy do dnia porodu. Nabywają wtedy prawo do zasiłku macierzyńskiego, ale nie do urlopu macierzyńskiego.

• Tej umowy nie można zawrzeć z osobą młodocianą.

Umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę na czas określony to kontrakt terminowy, a więc ma z góry ustalony czas trwania i datę rozwiązania, które powinny zostać zawarte w jego treści. Z tym samym pracodawcą można podpisać maksymalnie trzy takie umowy o łącznym okresie trwania do 33 miesięcy.

Charakterystyka tego rodzaju umowy o pracę

• Po 33 miesiącach kolejna umowa z tym samym pracodawcą musi być już umową na czas nieokreślony.

• Pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy, zwolnienie chorobowe i bezpłatna opieka zdrowotna — tak samo jak innym pracownikom.
• Jeśli umowa o pracę na czas określony kończy się po trzecim miesiącu ciąży pracownicy, pracodawca musi przedłużyć jej umowę do dnia porodu. Takiej pracownicy przysługuje też zasiłek macierzyński oraz urlopy dla rodziców.

Umowa o pracę na zastępstwo

Umowę o pracę na zastępstwo podpisuje się w celu tymczasowego zastąpienia nieobecnego pracownika (np. z powodu choroby, urlopu wychowawczego czy macierzyńskiego). Jest to specjalny rodzaj umowy o pracę na czas określony.

Charakterystyka tego rodzaju umowy o pracę

• Dotyczy tego samego stanowiska i rodzaju pracy co umowa z nieobecnym pracownikiem.
• Może być zawierana więcej niż trzy razy i na łączny okres dłuższy niż 33 miesiące.
• Nie przekształca się automatycznie w umowę na czas nieokreślony.
• Nie chroni kobiet w ciąży — pracodawca nie musi przedłużać umowy do dnia porodu.
• Nie jest przedłużana, jeśli poprzedni pracownik wróci do pracy po zwolnieniu chorobowym, a umowa na zastępstwo w tym czasie wygaśnie.

Umowa o pracę na czas nieokreślony

Jak sama nazwa wskazuje, umowa o pracę na czas nieokreślony nie ma określonej daty wygaśnięcia. Jest to najlepszy wybór dla osób, które szukają stabilnego zatrudnienia i chcą mieć pewność, że ich prawa będą respektowane.

Charakterystyka tego rodzaju umowy o pracę

• Zapewnia pracownikowi wszystkie przywileje zawarte w Kodeksie pracy (m.in. ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i zdrowotne, płacę minimalną, dodatki za nadgodziny, normy czasu pracy, urlop wypoczynkowy).
• Chroni pracowników młodocianych i osoby z niepełnosprawnością.

• Zapewnia pełną ochronę kobiet w ciąży. To oznacza, że pracodawca nie może rozwiązać umowy na czas nieokreślony pracownicy w ciąży oraz przebywającej na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim lub wychowawczym. Takiej pracownicy przysługuje też zasiłek macierzyński.

Spółdzielcza umowa o pracę

Spółdzielczą umowę o pracę regulują przepisy Kodeksu pracy oraz Prawa spółdzielczego. 

Dodajmy, że spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem grupy osób, które prowadzą wspólną działalność gospodarczą na rzecz swoich członków i ich środowiska — i tylko tam stosuje się ten rodzaj umowy. Co istotne, obowiązek pozostawania w stosunku pracy istnieje przez cały okres obowiązywania członkostwa w spółdzielni.

Charakterystyka tego rodzaju umowy o pracę

Spółdzielcza umowa o pracę różni się od zwykłej umowy brakiem okresu próbnego. Z kolei wynagrodzenie pracownika oparte jest nie tylko o kwotę określoną w umowie, ale też o część nadwyżki bilansowej, którą rozdziela się między członków spółdzielni według ich statusu.

3. Rodzaje umów o pracę i sposoby ich rozwiązywania

Kodeks pracy wskazuje cztery możliwe sposoby rozwiązania umowy o pracę. Są to:

• oświadczenie jednej ze stron (pracodawcy lub pracownika) z zachowaniem okresu wypowiedzenia 
• oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia 
• na mocy porozumienia stron
• z upływem czasu, na który umowa została zawarta.

W większości przypadków obowiązuje konkretny okres wypowiedzenia, którego długość zależy od stażu pracy w firmie oraz rodzaju umowy o pracę. Przedstawiamy je poniżej.

Umowa o pracę na okres próbny

Okres wypowiedzenia na tej umowie wynosi:

• 3 dni robocze — jeśli umowę zawarto na okres krótszy niż 2 tygodnie
• 1 tydzień — jeśli umowę zawarto na co najmniej 2 tygodnie
• 2 tygodnie — jeśli umowę zawarto na 3 miesiące.

Umowa o pracę na czas określony, nieokreślony i na zastępstwo

Okres wypowiedzenia na tych typach umowy o pracę wynosi:

• 2 tygodnie — jeśli okres zatrudnienia był krótszy niż 6 miesięcy
• 1 miesiąc — jeśli okres zatrudnienia wynosił co najmniej 6 miesięcy
• 3 miesiące — jeśli okres zatrudnienia wynosił co najmniej 3 lata.

Wzory wypowiedzeń różnych rodzajów umów o pracę znajdziesz tutaj:

• Wypowiedzenie umowy o pracę
• Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron
• Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony
• Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony
• Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
• Wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Masz dodatkowe pytania o rodzaje umów o pracę lub inne formy zatrudnienia? Napisz komentarz pod tym artykułem, a ja spróbuję Ci pomóc.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.