3. Kodeks pracy 2024: urlopy pracownicze i inne przepisy ustawy

Kodeks pracy 2024: urlopy pracownicze i inne przepisy ustawy

Żaneta Spadło
•  Zaktualizowano:

Piszą o nas:

Kodeks pracy jest to ustawa będąca zbiorem przepisów regulujących prawa oraz obowiązki pracowników i pracodawców. Została podpisana już w 1974 roku, a potem poprawiona w roku 2009 (w zakresie przepisów, które były niezgodne z obecną Konstytucją RP).

W tym artykule wyjaśnię Ci, co dokładnie zawiera Kodeks pracy, co zmieniło się w 2023 roku i jakie zasady obowiązują w roku 2024. Ponadto dowiesz się, co możemy przeczytać w Kodeksie pracy o urlopach, wypowiedzeniu umowy o pracę, czasie pracy i nadgodzinach, odprawie emerytalnej, mobbingu oraz innych kluczowych przepisach prawa pracy.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Kodeks pracy — kogo dotyczy i kiedy się go stosuje?

Przepisy Kodeksu pracy dotyczą pracowników i pracodawców związanych stosunkiem pracy — a więc gdy pracownik jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, powołania, mianowania lub wyboru. Zostało to wyjaśnione już w pierwszych artykułach ustawy:

Art. 1. Kodeks pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców.

Art. 2. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Art. 3. Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

To oznacza, że przepisy Kodeksu pracy nie obejmują osób zatrudnionych na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo umowy B2B. O sprawach, które dotyczą tej grupy osób pracujących (np. o wypowiedzeniu umowy zlecenia), przeczytamy zatem w Kodeksie cywilnym, a nie Kodeksie pracy.

Ponadto w przypadku niektórych zawodów — np. w służbie cywilnej — pierwszeństwo nad regulacjami Kodeksu pracy ma ustawodawstwo szczególne:

Art. 5. Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.

Obecny Kodeks pracy ogłoszono 26 czerwca 1974 roku. Dlatego wielu polityków, przedsiębiorców i związkowców domagało się przystosowania przepisów do realiów obecnego rynku pracy. Efektem tego jest kilka zmian wprowadzonych w 2019, 2020, 2021 i na początku 2023 roku, znanych pod zbiorczą nazwą nowy Kodeks pracy, które obowiązują do dziś.

Nowy Kodeks pracy 2021

Jednym z przepisów, który już wszedł do Kodeksu pracy, jest sposób ustalania płacy minimalnej. Teraz wysokość najniższego wynagrodzenia powinna stanowić nie mniej niż 60% mediany wynagrodzeń w kraju (to efekt dostosowania przepisów do tych obowiązujących w całej Unii Europejskiej).

Kolejną zmianą jest podniesienie kar dla pracodawców, którzy zatrudniają alimenciarzy (aż do 45 tys. zł). Natomiast pracodawcy, którzy zatrudniają pracowników „na czarno”, mogą być ukarani grzywną od 10 do 30 tys. zł.

Od 1 stycznia 2021 roku pracodawca ma również obowiązek zgłaszać do ZUS-u każdą zawieraną przez siebie umowę o dzieło (chyba że zawiera ją ze swoim pracownikiem zatrudnionym już wcześniej na innych podstawach, z innym podmiotem lub z osobą prowadzącą działalność gospodarczą na wykonywanie usług, które wchodzą w zakres jej działalności).

Nowością jest również wprowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK).

Nowy Kodeks pracy 2023

W II kwartale 2023 roku do Kodeksu pracy wprowadzono wiele zmian. Dotyczą one zarówno pracy zdalnej, jak i nowych uprawnień dla pracowników (zwłąszcza rodziców dzieci do 8. roku życia). Te ostatnie to efekt wdrożenia unijnej dyrektywy work-life balance.

Nowe przepisy wprowadziły m.in.:

  • wydłużenie urlopów rodzicielskich z 32 lub 34 tygodni do 41 lub 43 tygodni (przy czym każdy z rodziców otrzymał wyłączne prawo do wykorzystania 9 tygodni takiego urlopu, tak że nie można ich przenieść na drugiego rodzica)
  • możliwość składania wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem również w formie elektronicznej, a nie, jak dotychczas, tylko w pisemnej
  • dodatkową ochronę pracownic w ciąży przed zwolnieniem z pracy
  • dodatkowy bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni na rodzica, dziecko, małżonka lub osobę zamieszkującą to samo gospodarstwo domowe
  • możliwość wzięcia zwolnienia z powodu siły wyższej w wymiarze 2 dni lub 16 godzin przy zachowaniu połowy wynagrodzenia
  • skrócenie czasu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego (z 2 lat do 12 miesięcy)
  • obowiązek każdorazowego poinformowania pracodawcy o nowym miejscu pracy zdalnej
  • obowiązek pokrycia przez pracodawcę części kosztów pracy zdalnej (np. rachunków za internet czy prąd).

A nasze badanie o zmianach prawa pracy z 2023 roku wykazało, że aż 86% Polaków pozytywnie ocenia nowe przepisy.

Nie musisz mieć doświadczenia w pisaniu CV. W kreatorze CV LiveCareer znajdziesz gotowe treści dla dowolnej branży i stanowiska, które wstawisz w CV jednym kliknięciem.

Stwórz CV terazkreator cv

2. Kodeks pracy — co dokładnie zawiera?

Przepisy Kodeksu pracy regulują prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Obecnie ustawa składa się z 15 działów:

Kodeks pracy — spis treści

DZIAŁ PIERWSZY — Przepisy ogólne (art. 1-185)

  • Rozdział I Przepisy wstępne (art. 1-91)
  • Rozdział II Podstawowe zasady prawa pracy (art. 10-183)
  • Rozdział IIa Równe traktowanie w zatrudnieniu (art. 183a-183e)
  • Rozdział IIb Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (art. 184-185) 
  • Rozdział III (uchylony)

DZIAŁ DRUGI — Stosunek pracy (art. 22-77)

  • Rozdział I Przepisy ogólne
  • Rozdział II Umowa o pracę
    • Oddział 6a Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia
    • Oddział 1 Zawarcie umowy o pracę
    • Oddział 2 Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę
    • Oddział 3 Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
    • Oddział 4 Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę
    • Oddział 5 Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia
    • Oddział 6 Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia
    • Oddział 7 Wygaśnięcie umowy o pracę
  • Rozdział IIa Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem UniI Europejskiej
  • Rozdział IIb Zatrudnianie pracowników w formie telepracy
  • Rozdział III Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę
    • Oddział 1 Stosunek pracy na podstawie powołania
    • Oddział 2 Stosunek pracy na podstawie wyboru
    • Oddział 3 Stosunek pracy na podstawie mianowania
    • Oddział 4 Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę

DZIAŁ TRZECI — Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia (art. 771-93)

  • Rozdział I Ustalanie wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą
  • Rozdział Ia Wynagrodzenie za pracę
  • Rozdział II Ochrona wynagrodzenia za pracę
  • Rozdział III Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy
  • Rozdział IIIa Odprawa rentowa lub emerytalna
  • Rozdział IV Odprawa pośmiertna

DZIAŁ CZWARTY — Obowiązki pracodawcy i pracownika (art. 94-1131)

  • Rozdział I Obowiązki pracodawcy
  • Rozdział II Obowiązki pracownika
  • Rozdział IIa Zakaz konkurencji
  • Rozdział III Kwalifikacje zawodowe pracowników
  • Rozdział IV Regulamin pracy
  • Rozdział V Nagrody i wyróżnienia
  • Rozdział VI Odpowiedzialność porządkowa pracowników

DZIAŁ PIĄTY — Odpowiedzialność materialna pracowników (art. 114-127)

  • Rozdział I Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy
  • Rozdział II Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi

DZIAŁ SZÓSTY — Czas pracy (art. 128-15112)

  • Rozdział I Przepisy ogólne
  • Rozdział II Normy i ogólny wymiar czasu pracy
  • Rozdział III Okresy odpoczynku
  • Rozdział IV Systemy i rozkłady czasu pracy
  • Rozdział V Praca w godzinach nadliczbowych
  • Rozdział VI Praca w porze nocnej
  • Rozdział VII Praca w niedziele i święta

DZIAŁ SIÓDMY — Urlopy pracownicze (art. 152-175)

  • Rozdział I Urlopy wypoczynkowe
  • Rozdział II Urlopy bezpłatne

DZIAŁ ÓSMY — Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem (art. 1751-1891)

DZIAŁ DZIEWIĄTY — Zatrudnianie młodocianych (art. 190-206)

  • Rozdział I Przepisy ogólne
  • Rozdział II Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego
  • Rozdział III Dokształcanie
  • Rozdział IIIa Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe
  • Rozdział IV Szczególna ochrona zdrowia
  • Rozdział V Urlopy wypoczynkowe
  • Rozdział VI Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe

DZIAŁ DZIESIĄTY — Bezpieczeństwo i higiena pracy (art. 207-23715)

  • Rozdział I Podstawowe obowiązki pracodawcy
  • Rozdział II Prawa i obowiązki pracownika
  • Rozdział III Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy
  • Rozdział IV Maszyny i inne urządzenia techniczne
  • Rozdział V Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia
  • Rozdział VI Profilaktyczna ochrona zdrowia
  • Rozdział VII Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
  • Rozdział VIII Szkolenie
  • Rozdział IX Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze
  • Rozdział X Służba bezpieczeństwa i higieny pracy
  • Rozdział XI Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy
  • Rozdział XII Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi
  • Rozdział XIII Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy

DZIAŁ JEDENASTY — Układy zbiorowe pracy (art. 238-24130)

  • Rozdział I Przepisy ogólne
  • Rozdział II Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy
  • Rozdział III Zakładowy układ zbiorowy pracy

DZIAŁ DWUNASTY — Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy (art. 242-280)

  • Rozdział I Przepisy ogólne
  • Rozdział II Postępowanie pojednawcze
  • Rozdział III Sądy pracy

DZIAŁ TRZYNASTY — Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika (art. 281-2901)

DZIAŁ CZTERNASTY — Przedawnienie roszczeń (art. 291-295)

DZIAŁ CZTERNASTY (uchylony)

DZIAŁ PIĘTNASTY — Przepisy końcowe (art. 296-305).

Niestety, powyższe przepisy nie zawsze są przestrzegane — nasze badanie „Grzechy główne polskich pracodawców” wykazało, że aż 38% Polaków przynajmniej raz doświadczyło łamania ich praw pracowniczych.

Dlatego w kolejnym rozdziale tego artykułu znajdziesz szczegółowe informacje o przepisach Kodeksu pracy wraz z omówieniem.

2. Kodeks pracy — wyjaśnienie najważniejszych przepisów

Szukasz szczegółowych informacji o urlopach wypoczynkowych, nadgodzinach, odprawie emerytalnej i innych zapisów w Kodeksie pracy? A może nie jesteś pewien, jak je interpretować?

Oto lista naszych poradników (ułożona alfabetycznie), w których znajdziesz szczegółowe przepisy Kodeksu pracy wraz z wyjaśnieniem:

Kodeks pracy — szczegółowe przepisy

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listukreator listu motywacyjnego

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Masz dodatkowe pytania na temat Kodeksu pracy? Co sądzisz o próbach uaktualnienia przepisów? Podziel się swoją opinią w komentarzu.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.

O autorze

Żaneta Spadło
Żaneta Spadło

Żaneta Spadło jest ekspertką ds. kariery i pisarką, cytowaną m.in. przez Forbes Woman Polska, Rzeczpospolitą, PulsHR, Polską Agencję Prasową, Polskę Press, Dzień Dobry TVN i Puls Biznesu. Jako absolwentka dziennikarstwa i medioznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim oraz dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, od ponad 10 lat działa w marketingu i mediach. Od 2019 roku Żaneta pisze oparte na eksperckiej wiedzy, badaniach i własnym doświadczeniu artykuły poradnikowe z zakresu szukania pracy, pisania dokumentów aplikacyjnych, prawa pracy i autoprezentacji, zgodne z oficjalnymi wytycznymi LiveCareer. W 2021 roku napisała kompleksowy e-book dla czytelników LiveCareer, zatytułowany „Jak napisać świetne CV i dostać pracę”.

Obserwuj nas

Oceń ten artykuł:

Kodeks pracy

Średnia:

Dziękujemy za ocenę naszego artykułu!
5  (2 oceny)

Chcesz stworzyć skuteczne CV?

Wypróbuj kreator CV za darmo
Skuteczne CV

Podobne artykuły

Piszą o nas: