Prawa autorskie w pigułce. Co to są prawa majątkowe, osobiste?

Prawa autorskie jest to ogół praw osobistych i majątkowych przysługujących autorowi utworu, które upoważniają go do decydowania o eksploatacji dzieła oraz czerpania z niego korzyści finansowych. Prawo autorskie pozostaje w mocy bez względu na formę czy stopień ukończenia utworu.

Za chwilę dowiesz się, na czym dokładnie polega ochrona praw autorskich w Polsce. Zobaczysz, czym autorskie prawa osobiste różnią się od majątkowych. Poznasz też najważniejsze regulacje ustawy o prawie autorskim, dzięki którym będziesz mógł świadomie korzystać z cudzych dzieł np. w internecie.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Prawa autorskie — co to jest i czym się zajmują?

Prawo autorskie (po angielsku copyright) to jedna z dyscyplin prawa cywilnego, która wchodzi w zakres praw własności intelektualnej. Co istotne — by skorzystać z praw autorskich, twórca nie musi spełniać żadnych formalności, a dane dzieło nie musi być ukończone.

Na mocy ustawy z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, prawem autorskim jest objęty każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze — m.in. zdjęcia, obrazy, artykuły, utwory muzyczne, video na YouTube, gry komputerowe, książki, filmy i seriale, ale również ich tłumaczenia:

Istnieją jednak takie utwory, które nie są objęte prawem autorskim. Ich lista znajduje się w art. 4 ustawy:

Ponadto prawa autorskie można podzielić na osobiste i majątkowe.

2. Autorskie prawa osobiste. Na czym polegają?

Autorskie prawa osobiste obejmują przede wszystkim prawo autora do podpisania utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem. Z natury rzeczy to prawo nigdy nie wygasa. Jest też nieograniczone w czasie i niezbywalne (a więc nie można się go zrzec ani przenieść go na inne osoby).

Osobiste prawa autorskie obejmują również prawo twórcy do zachowania niezmienionej treści i formy utworu — a więc zakaz wprowadzania w nim zmian, zniekształceń lub przeinaczeń (chociażby w trakcie cytowania dzieła). Autor może również nadzorować korzystanie z utworu, np. czuwając nad adaptacją filmową swojej książki.

Jednak warto pamiętać, że w myśl ustawy o prawie autorskim twórca ma również prawo do anonimowej publikacji dzieła. Ten fakt często wykorzystuje się w umowach kupna/sprzedaży, gdy nabywca zobowiązuje się do anonimowego rozpowszechniania dzieła.

3. Prawa autorskie majątkowe — najważniejsze informacje

Autorskie prawa majątkowe umożliwiają twórcy zarabianie na własnym utworze. Są one ograniczone w czasie i trwają:

• przez cały czas życia twórcy oraz 70 lat po jego śmierci
• przez 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu (jeżeli autor jest nieznany).

Ponadto twórca może przenieść swoje prawa autorskie majątkowe na inny podmiot lub osobę. Wówczas to ona jest posiadaczem praw do utworu i może udzielić innym uprawnień do korzystania z dzieła, np. na mocy umowy przekazującej prawa do utworu — koniecznie w formie pisemnej!

Jeśli autorskie prawa majątkowe przysługują komuś innemu niż twórcy, to obowiązują:

• przez 70 lat od daty rozpowszechnienia utworu
• przez 70 lat od daty ustalenia utworu (jeśli utwór nie został rozpowszechniony).

Mimo to ustawa o prawie autorskim dopuszcza tzw. użytek publiczny oraz użytek prywatny utworu. A to oznacza, że jeśli posiadasz legalną kopię danego utworu, to możesz ją za darmo udostępnić członkom rodziny lub znajomym do prywatnego użytku.

Nie musisz mieć doświadczenia w pisaniu CV. W kreatorze CV LiveCareer znajdziesz gotowe treści dla dowolnej branży i stanowiska, które wstawisz w CV jednym kliknięciem.

Stwórz CV teraz

4. Prawa autorskie w internecie — co musisz wiedzieć?

W obecnych czasach to właśnie w internecie najczęściej dochodzi do naruszenia praw autorskich. Tymczasem w raporcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2013 roku czytamy:

(...) Niektóre środowiska – przywołując hasła o tzw. „otwartości” – próbują argumentować, że rozwój technologii wymaga podważenia podstawowych zasad służących ochronie twórczości. Argumentacja ta opiera się na błędnym przekonaniu, że przestrzeń internetowa jest szczególnym miejscem, w którym powinny ulec zawieszeniu podstawowe zasady, które akceptujemy w codziennym, społecznym życiu. Tymczasem w internecie działają prawdziwi ludzie i prawdziwi przedsiębiorcy, zarabiane są legalnie i nielegalnie prawdziwe pieniądze, a informacje udostępniane za pomocą sieci – czasem pozytywnie, a czasem tragicznie – kształtują realne, a nie wirtualne życie całych społeczności. (...)

Zatem co musisz wiedzieć o prawach autorskich, korzystając z internetu?

Prawa autorskie a pobieranie plików

W myśl prawa autorskiego samo ściąganie plików już rozpowszechnionych w internecie mieści się w zakresie dozwolonego użytku osobistego i jest legalne. Nie wymaga też zgody twórcy. I nie ma tutaj znaczenia, czy ściągasz plik na dysk komputera, czy korzystasz z niego w przeglądarce internetowej.

Prawa autorskie a udostępnianie plików

Udostępnianie i rozpowszechnianie plików w internecie bez wiedzy i zgody twórcy dzieła jest przestępstwem. Dotyczy to również programów, które łączą ściąganie plików z ich udostępnianiem (np. Torrent). Dlatego na wniosek pokrzywdzonego — czyli twórcy lub innego właściciela praw autorskich — sąd może skazać takiego użytkownika na karę grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności.

YouTube a prawa autorskie

Jeśli masz własny kanał na YouTube, to zgodnie z prawem cytatu możesz przytaczać urywki już rozpowszechnionych utworów albo drobne utwory w całości bez zgody autora — również w celach komercyjnych — o ile jest to uzasadnione:

• wyjaśnieniem lub analizą krytyczną (np. gdy chcesz wyrazić swoją opinię na temat utworu)
• prawami gatunku (np. gdy tworzysz karykaturę dzieła)
• nauczaniem (np. gdy prowadzisz kanał edukacyjny).

W takim wypadku musisz jednak przytoczyć autora i dzieło, np. podlinkowując je w opisie — w przeciwnym wypadku naruszysz autorskie prawa osobiste twórcy.

W internecie możesz również publikować tzw. covery, a więc wykonywać utwory muzyczne innych artystów. Jednak będziesz mógł na nich zarabiać tylko wtedy, gdy wydawca muzyki zgłosi roszczenie do utworu przez system Content ID i zezwoli na zarabianie na nim.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Masz więcej pytań na temat praw autorskich? Napisz je na forum pod tym artykułem — z przyjemnością Ci pomogę.

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.