Urlop bezpłatny 2024: Kodeks pracy, ZUS, ubezpieczenie

Urlop bezpłatny to przerwa w świadczeniu pracy, której pracodawca udziela pracownikowi na jego wniosek. W tym czasie prawa i obowiązki pracownika ulegają zawieszeniu –  nie pracuje i nie otrzymuje wynagrodzenia, a pracowdawca nie płaci składek społecznych.

Po zakończeniu urlopu pracownik może powrócić na swoje poprzednie stanowisko, zachowując dotychczasową pensję.

Z tego artykułu dowiesz się, co mówi o urlopie bezpłatnym Kodeks pracy. Poznasz zależności między urlopem bezpłatnym a ubezpieczeniem ZUS i emeryturą. Podpowiem Ci również, jak złożyć wniosek o bezpłatny urlop i co możesz zrobić, żeby pracodawca chętniej przystał na Twoją prośbę.

Stwórz skuteczne CV w kilka minut. Wybierz profesjonalny szablon CV i szybko wypełnij wszystkie sekcje CV dzięki gotowym treściom do wstawienia i wskazówkom ekspertów.

Stwórz CV teraz

Stwórz profesjonalne CV teraz!

NIE

TAK

Przejdź do kreatora CV

Kreator CV online LiveCareer to narzędzie, w którym najszybciej stworzysz profesjonalne CV i pobierzesz je jako PDF lub DOC.

1. Komu przysługuje urlop bezpłatny? [Kodeks pracy]

Urlop bezpłatny — podobnie jak każdy inny urlop — przysługuje osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Nie ma znaczenia, w jakim wymiarze czasu jesteś zatrudniony ani czy masz umowę na czas określony czy nieokreślony.

Co jednak istotne, w tym okresie nie przysługuje Ci większość praw pracowniczych. To oznacza, że:

• za ten czas nie otrzymasz wynagrodzenia
• urlop bezpłatny nie wlicza Ci się do stażu pracy, od którego zależy wiele uprawnień pracowniczych (np. wymiar urlopu wypoczynkowego).

Urlopy bezpłatne reguluje art. 174. Kodeksu pracy:

Jak widzisz, urlop bezpłatny jest udzielany wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Podobnie jak w przypadku urlopu wypoczynkowego, pracodawca nie musi się na niego zgodzić. Ale też nie może Cię zmusić, żebyś poszedł na taki urlop (np. po to, by podreperować sytuację finansową firmy).

Takimi samymi prawami rządzi się urlop bezpłatny nauczyciela — nawet gdy pracuje on tylko na część etatu. Jedyna różnica polega na tym, że nauczyciel złoży swój wniosek o urlop bezpłatny do dyrektora danej placówki, a nie do szefa firmy.

Pracodawca nie może też odmówić przyjęcia do pracy pracownika, który zgłosił się do pracy po zakończeniu urlopu bezpłatnego. Jeśli jednak ten bez uprzedzenia i usprawiedliwienia nie stawił się do pracy po zakończeniu urlopu, to zgodnie z prawem może zostać zwolniony (może to być nawet zwolnienie dyscyplinarne, np. przy kilkudniowej nieobecności).

Urlop bezpłatny na wypowiedzeniu

Nic nie stoi na przeszkodzie, byś udał się na urlop bezpłatny w okresie wypowiedzenia — pod warunkiem, że nie będzie on dłuższy niż sam okres tego wypowiedzenia. W trakcie trwania urlopu możesz też wnioskować o rozwiązanie umowy o pracę.

Natomiast jeśli to pracodawca chce Cię zwolnić, powinien poczekać, aż wrócisz z urlopu — chyba że zaistnieją wyjątkowe okoliczności (np. zakład pracy upadnie albo wyjdzie na jaw, że ciężko naruszyłeś swoje obowiązki pracownicze).

Czy na urlopie bezpłatnym można pracować?

Tak, o ile Twój pracodawca się na to zgodzi. Kodeks pracy mówi bowiem wyraźnie:

Jeśli na urlopie bezpłatnym pracujesz u innego pracodawcy, to Twój staż pracy pozostaje ciągły. Na podstawie porozumienia między firmami wlicza się go do okresu zatrudnienia u Twojego dotychczasowego pracodawcy.

Możesz również nie informować pracodawcy o podjęciu innego zajęcia — pod warunkiem, że będzie to praca na podstawie umowy cywilnoprawnej (czyli zlecenie lub dzieło), którą reguluje Kodeks cywilny, a nie Kodeks pracy. A jeśli w tym czasie chciałbyś prowadzić własną działalność gospodarczą, to pamiętaj, że mimo posiadania umowy o pracę sam będziesz musiał odprowadzać wszystkie składki.

Może się jednak zdarzyć, że przed podjęciem pracy na urlopie bezpłatnym pracodawca da Ci do podpisania tzw. lojalkę, czyli zakaz konkurencji. A jeśli już ją podpisałeś, to w trakcie urlopu nie możesz świadczyć usług na rzecz konkurencyjnych firm.

Podczas urlopu bezpłatnego możesz też pracować za granicą.

Urlop bezpłatny — ile dni może trwać?

Przepisy nie regulują, ile może trwać urlop bezpłatny — to zależy od Twoich ustaleń z pracodawcą. Może on więc wynosić kilka dni, tygodni, miesięcy lub lat. Kodeks pracy stwierdza jedynie, że w przypadku urlopu dłuższego niż 3 miesiące pracodawca może (choć nie musi) zagwarantować sobie możliwość odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.

To jednak pracodawca ostatecznie ustala wymiar urlopu bezpłatnego. Może się więc zdarzyć, że pracownik poprosi o pół roku wolnego, ale pracodawca zgodzi się maksymalnie na miesiąc.

Nowelizacja Kodeksu pracy z 2023 roku wprowadziła jednak dwa nowe urlopy o określonym wymiarze. Są to:

• dodatkowe 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego z powodu działania siły wyższej (przy zachowaniu 50% wynagrodzenia za ten czas)
• dodatkowe 5 dni bezpłatnego urlopu opiekuńczego.

Nie musisz mieć doświadczenia w pisaniu CV. W kreatorze CV LiveCareer znajdziesz gotowe treści dla dowolnej branży i stanowiska, które wstawisz w CV jednym kliknięciem.

Stwórz CV teraz

2. Urlop bezpłatny a ubezpieczenie w ZUS i emerytura

W trakcie urlopu bezpłatnego pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, a co za tym idzie, pracodawca nie odprowadza od jego pensji składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne.

Dlatego po upływie 30 dni od rozpoczęcia urlopu bezpłatnego tracisz:

• prawo do zasiłku chorobowego, opiekuńczego i macierzyńskiego
• prawo do świadczenia rehabilitacyjnego
• prawo do darmowej opieki zdrowotnej.

Jeśli przebywasz na urlopie bezpłatnym, to pracodawca nie odprowadza również Twoich składek emerytalnych. Mówi o tym art. 7 ustawy z dn. 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:

Ten czas nie wlicza się również do minimalnego stażu pracy, który musisz mieć, by przejść na emeryturę (co najwyżej do okresu zatrudnienia w danej firmie). Zatem urlop bezpłatny ma wpływ na wysokość samego świadczenia emerytalnego, a nawet może opóźniać moment nabycia praw emerytalnych (choć w praktyce zdarza się to bardzo rzadko). 

3. Urlop bezpłatny a urlop wypoczynkowy i zwolnienie lekarskie

Gdy urlop bezpłatny trwa krócej niż miesiąc, nie ogranicza on prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego — wyjaśnia to m.in. broszura Państwowej Inspekcji Pracy. 

Ale jeśli poprosiłeś pracodawcę o więcej dni wolnych, to Twój wymiar urlopu wypoczynkowego (czyli 20 lub 26 dni) zmniejsza się o 1/12 z każdym kolejnym miesiącem trwania urlopu bezpłatnego.Ponadto za rok kalendarzowy objęty w całości urlopem bezpłatnym pracownikowi nie przysługuje urlop wypoczynkowy.

Pamiętaj, że na bezpłatny urlop możesz pójść również wtedy, gdy przysługuje Ci jeszcze urlop wypoczynkowy. Są to bowiem dwa różne uprawnienia pracownicze — urlop wypoczynkowy jest przeznaczony na wypoczynek pracownika, natomiast bezpłatny można wykorzystać w różnych celach, niekoniecznie związanych z odpoczynkiem.

Warto jednak pamiętać, że — inaczej niż w przypadku zwykłego urlopu wypoczynkowego — zwolnienie lekarskie nie przerywa urlopu bezpłatnego.

4. Jak złożyć wniosek o urlop bezpłatny?

Jak już wspomnieliśmy, pracodawca może udzielić Ci urlopu bezpłatnego wyłącznie na Twoją pisemną prośbę. We wniosku o urlop bezpłatny musisz podać okres trwania urlopu. 

Pracodawca nie ma obowiązku Ci go udzielić. Ale jeśli chcesz, by był bardziej skłonny go zaakceptować, przestrzegaj następujących zasad: 

• złóż wniosek najwcześniej, jak to możliwe
• przedstaw powód swojej prośby
• przypomnij o swoich osiągnięciach i kluczowych projektach na rzecz firmy
• wyjaśnij cel urlopu i pokaż, że dobrze przemyślałeś sprawę
• uzasadnij, dlaczego zwykły urlop wypoczynkowy Ci nie wystarczy
• zaproponuj, kto i jak mógłby przejąć Twoje dotychczasowe obowiązki.

Szansa na dostanie bezpłatnego urlopu rośnie wraz ze stażem pracy w danej firmie. Jeśli wcześniej udowodnisz, że jesteś dobrym i wartościowym pracownikiem, to pracodawca chętniej na Ciebie poczeka.

Przeczytaj również: Wniosek o urlop wypoczynkowy: wzór PDF, Urlop dla poratowania zdrowia oraz Bon turystyczny i Sabbatical leave — co to znaczy po polsku?.

Twój list motywacyjny napisze się sam — jeśli skorzystasz z kreatora listu motywacyjnego LiveCareer. Wybierz profesjonalny szablon, odpowiedz na kilka prostych pytań, a program jednym kliknięciem wygeneruje dla Ciebie profesjonalny list do pracy.

Stwórz list motywacyjny teraz

Przejdź do kreatora listu

Zobacz też wzór listu motywacyjnego dla swojego zawodu.

Masz więcej pytań na temat bezpłatnego urlopu? A może już wkrótce zamierzasz z niego skorzystać? Napisz w komentarzu!

Jak sprawdzamy treści na LiveCareer?

Nasz zespół sprawdził ten artykuł pod kątem zgodności z procesem redakcyjnym LiveCareer.pl. Dzięki temu porady naszych ekspertów są spójne z aktualnymi standardami i trendami w pisaniu CV oraz listów motywacyjnych. Zaufało nam już ponad 10 milionów kandydatów, którym pomogliśmy zdobyć wymarzoną pracę. Przygotowanie każdego z artykułów jest poprzedzone uważną analizą dostępnych raportów i badań, aby nasze treści odpowiadały na aktualne potrzeby rynku pracy.